Pojęcie transakcji kontrolowanej obejmuje wszystkie działania gospodarcze, których rzeczywista treść identyfikowana jest na podstawie faktycznych zachowań stron. Z uwagi na szeroką definicję za każdym razem u podmiotów powiązanych pojawia się niepewność kogo dotyczy dokumentacja cen transferowych oraz co do obowiązku sporządzenia dokumentacji cen transferowych dla konkretnej transakcji.
Ze względu na powyższe Ministerstwo Finansów w dniu 30 grudnia 2021 r. opublikowało Interpretację ogólną nr DCT1.8203.4.2020 z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie definicji transakcji kontrolowanej w związku z wykładnią art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT oraz art. 23m ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT.
Zgodnie z definicją legalną, transakcja kontrolowana oznacza identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisywanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.
Należy pamiętać, że działanie mogące stanowić transakcję kontrolowaną powinno być weryfikowane w sposób zindywidualizowany przez podmiot, jednocześnie uwzględniając specyfikę transakcji. Dopuszcza się sytuację, w której transakcja kontrolowana nie musi być raportowana przez obie strony transakcji, lecz tylko przez tą, dla której jest to działanie o charakterze gospodarczym
Uznanie danego działania za transakcję kontrolowaną wymaga spełnienia łącznie 3 przesłanek:
Za nadrzędną przesłankę uznano występowanie działań o charakterze gospodarczym, czyli:
- działalność w celu zarobkowym,
- w ramach zorganizowanej struktury,
- w sposób ciągły,
- działalność o charakterze niezależnym (samodzielnym).
Podstawową cechą działania o charakterze gospodarczym jest jego cel zarobkowy. Natomiast zamiar, który nie przyniósł zysku (lub poniósł stratę finansową) nie oznacza automatycznie działania o charakterze niegospodarczym. W zawiązku z powyższym przesłanka zarobkowego charakteru jest spełniona także wtedy, gdy podejmowane działania nastawione są na zysk, ale generują stratę. Przykładem jest sprzedaż towarów po niższej cenie w wyniku wahań kursowych.
W ramach zorganizowanej struktury realizowane działania, które mogą mieć charakter incydentalny lub ciągły, a także mogą być rozciągnięte w czasie. Przykładem pojedynczego działania jest sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Działania o charakterze gospodarczym należy identyfikować na podstawie rzeczywistych zachowań stron, do których należą działania bądź zaniechania. Zwraca się uwagę na to, by zachowania miały charakter rzeczywisty, a nie pozorny czy sztuczny. Przy ocenie rzeczywistego charakteru zachowań stron należy wziąć pod uwagę w szczególności istnienie uzasadnionych przyczyn ekonomicznych określonego działania. Rzeczywista treść podejmowanych działań powinna być analizowana na podstawie faktycznych zachowań stron oraz pełnionych przez nie funkcji, a nie z postanowieniami wynikającymi z umów pisemnych czy porozumień z perspektywy każdego uczestnika transakcji.
Istnienie powiązań nie determinuje występowania transakcji kontrolowanej. Definicja transakcji kontrolowanej zastrzega, że warunki działań o charakterze gospodarczym muszą zostać ustalone lub narzucone w wyniku powiązań. W wyniku powyższego w praktyce mogą zdarzyć się sytuacje, gdy działania będą miały charakter gospodarczy i będą dokonane między podmiotami powiązanymi, lecz nie będą stanowiły transakcji kontrolowanej.
W przypadku, gdy rzeczywiste działania stron determinowane są przepisami prawa, działania takie nie stanowią transakcji kontrolowanej. Działania o charakterze gospodarczym kształtowane regulacjami prawnymi nie są wystarczającą przesłanką, aby uznać że warunki były ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.
Mając na uwadze powyższe obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych nie powstanie z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej stanowiącej zobowiązanie lub wypłaty zysku przedsiębiorstwa w formie dywidendy. Przykłady te nie stanowią działania o charakterze gospodarczym.
Przy ustalaniu, czy obroty stanowią transakcję kontrolowaną każdorazowo, należy rozpatrywać transakcję z perspektywy więcej niż jednej strony, uwzględniając założenie, że do ustalenia czy mamy do czynienia z działaniami ustalonymi lub narzuconym w wyniku powiązań nie mają znaczenia czy transakcja realizowana jest zgodnie z zasadą ceny rynkowej.
Autor: Marta Kiryczuk – Konsultant podatkowy
